Wstęp
Analizując
konflikty wewnętrzne w różnych państwa świata można dojść do wniosku, że bardzo
często skutkują one poważnym zachwianiem się sytuacji politycznej, ekonomicznej
czy społecznej w wybranym regionie. Dobitnym przykładem takiej zależności jest
walka dwóch narodów na wyspie Cejlon, która pogrążyła kraj w głębokiej recesji.
Sri Lanka na przełomie lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX wieku
przeżywała dynamiczny rozkwit gospodarczy. Była wówczas jednym z najlepiej
prosperujących krajów w tej części Azji. Korzystną sytuację ekonomiczną
przerwała wojna domowa, która wybuchła w 1983 roku. Skutki konfliktu pomiędzy
Syngalezami i Tamilami odczuwalne są na Cejlonie do dziś. Sri Lanka była do
niedawna zaliczana do grona państw słabo rozwiniętych. Obecnie, po ustaniu
najintensywniejszych konfliktów wewnętrznych, wyspiarskie państwo zdaje się
podnosić z kryzysu. Z danych Banku światowego wynika, że w 1990 roku PKB per
capita PPP wynosiło w tym kraju nieco ponad 2300 dolarów. W 2017 było to już
ponad 12 800 dolarów, a więc nastąpił ponad pięciokrotny wzrost wskaźnika w
stosunku do porównywanego okresu[1].
Geneza
napięć
Genezy
działalności Tamilskich Tygrysów należy upatrywać w uwarunkowaniach
historycznych, polaryzujących dwa narody zamieszkujące wyspę Cejlon. Syngalezi,
stanowiący do dziś większą część mieszkańców Sri Lanki, od dziesiątek lat
rywalizowali o wpływy polityczne z Tamilami. Kością niezgody, oprócz zwykłej
chęci dominacji, były i są kwestie wyznawanej religii czy języka, jakimi
posługują się obie społeczności. Syngalezi zamieszkują głównie południową część
wyspy, władają językiem syngaleskim z rodziny języków indoaryjskich, a
wyznawaną przez nich religią (w większości) jest buddyzm. Tamilowie to naród
zamieszkujący północną część wyspy – posługują się językiem tamilskim, z
rodziny drawidyjskiej, a ich główną religią jest hinduizm[2].
Zarządzenia
prezydenta Solomona Bandaranaike, które wchodziły w życie od 1948 roku,
dotyczyły przede wszystkim kwestii przywrócenia Syngalezom ich pierwotnej,
uprzywilejowanej pozycji. W czasach kolonizacyjnych Cejlon zostawał pod
panowaniem Anglików. Ci zaś priorytetowo traktowali Tamilów, mimo, iż stanowili
oni jedynie kilkanaście procent wszystkich mieszkańców wyspy. Sytuacja na Sri
Lance po zakończeniu się II Wojny Światowej uległa jednak znacznym zmianom.
Wprowadzono szereg aktów prawnych, dyskryminujących kilkumilionową społeczność
Tamilów. Jednym z najbardziej dotkliwych zarządzeń dla północnej części
mieszkańców było usunięcie statusu języka państwowego dla języka tamilskiego.
Choć ten akt prawny dzisiaj już nie obowiązuje, to wciąż funkcjonują inne
zarządzenia, poruszające kwestie m.in. oświaty. Według zaleceń rządu we
wszystkich państwowych szkołach obowiązuje nakaz nauczani historii Sri Lanki,
która faworyzuje Syngalezów a Tamilów prezentuje w negatywnym świetle.
Tamilowie mają trudniejszy dostęp do studiów. Ma to związek z decyzją rządu Sri
Lanki, która wprowadziła limity na uniwersytetach dla tamilskich studentów.
Sytuacja komplikowała się i zaogniała, co dało wyraz w wybuchu wojny domowej w
1983 roku[3].
Historia
organizacji
Wojna
domowa, która wybuchła na Cejlonie w 1983 roku, była de facto konfliktem
pomiędzy rządem lankijskim a stroną Tamilskich Tygrysów. Nowe Tamilskie
Tygrysy, bo tak brzmiała ich pierwotna nazwa, powstały 22 maja 1972 roku.
Niespełna cztery lata później organizacja została przemianowana na Tygrysy
Wyzwolenia Tamilskiego Ilamu (LTTE) i tą nazwą grupa posługiwała się do końca
jej oficjalnego istnienia. Wraz z upływem lat organizacja intensyfikowała swoje
działania. Najbardziej wydatne działania miały swój początek 23 lipca 1983
roku. Wówczas wojownicy LTTE podczas ataku na patrol armii lankijskiej zabili
ponad trzynastu żołnierzy. Wojska rządowe w odpowiedzi na masakrę przystąpiły
do ofensywy przeciwko Tamilom. Akcję terrorystyczną nazwano „Piątkiem
Tygrysów”. Był to oficjalny początek wojny domowej pomiędzy dwoma stronami. Konflikt
jeszcze w latach osiemdziesiątych objął północ i większą część wschodniego
wybrzeża Sri Lanki[4].
Wojna
pochłonęła ponad 70 tysięcy ofiar. Jej zakończenie w 2009 roku zostało różnie
zinterpretowane przez obie strony konfliktu. Według lankijskiego rządu wojna
zakończyła się wraz z zabiciem Velupillaia Prabhakarana. Był on głównym
przywódcą Tamilskich Tygrysów. Pełnił ponadto rolę nominalnego przywódcy
państwa Ilam, które nie było uznawane przez społeczność międzynarodową, ale nie
było też pod kontrolą rządu Sri Lanki. Porażka w wojnie domowej nie została
jednak przyjęta przez przegranych. Rzecznik Tygrysów Selvarajah Pathmanathan
stwierdził, że jest to jedynie tymczasowe zawieszenie broni[5].
Tygrysy
Wyzwolenia Tamilskiego Ilamu nie były jedyną organizacją, walczącą o tamilską
dominację na wyspie. W latach osiemdziesiątych funkcjonowały także m.in. Ludowy
Front Wyzwolenia Ilamu, Organizacja Wyzwolenia Tamilskiego Ilamu czy
Rewolucyjna Organizacja Studentów Ilamu. W 1985 roku większość tych organizacji
połączyło siły i wraz z Tygrysami utworzyły Narodowy Front Wyzwolenia Ilamu.
Koalicja nie trwała jednak długo – już rok później Tygrysy Wyzwolenia
Tamilskiego Ilamu opuściły sojusz i wzięły sprawy „we własne ręce”. Kością
niezgody były nie tylko kwestie dowódcze, ale również i podział finansowania,
napływającego z zagranicy. Niewiadomą pozostawała także kwestia inwigilacji
szpiegowskiej przez stronę indyjską, co położyło kres współpracy poszczególnych
organizacji tamilskich w ramach komitywy[6].
Struktury
i liczebność
Głównym
dowódcą Tygrysów Wyzwolenia Tamilskiego Ilamu był Vellupillai Prabhakaran.
Posiadał on swoich zastępców: szefa wywiadu Pottu Ammana i dowódców
poszczególnych sekcji bojowych. Strukturę samej organizacji można podzielić na
dwie części. Pierwszą stanowi obszar wojskowy, w skład którego wchodziły cztery
grupy o różnej charakterystyce. Były to: oddziały marynarki, czyli Morskie
Tygrysy; lotnictwo, czyli Tygrysy Powietrzne; grupa samobójcza, czyli Czarne
Tygrysy oraz oddział kobiecy, czyli Ptaki Wolności. Drugą częścią organizacji
były struktury polityczne, a w nich: wywiad, biuro polityczne oraz sekretariat
międzynarodowy[7].
Morskie
Tygrysy były kluczowe z punktu widzenia geograficznego. Ilam, czyli państwo, o
którego utworzenie walczyła organizacja Tamilskie Tygrysy, rozciągało się
wzdłuż cejlońskiego wybrzeża. Przykładano wielką wagę do tego typów oddziałów
zbrojnych. Uważano bowiem, że siła na morzach będzie gwarantem siły na lądzie.
Miało to pozwolić na przełamanie linii wroga i (w przyszłości) odzyskanie
terenów lądowych. Według analiz Centrum Strategicznego Szkoły Polityki i Spraw
Zagranicznych im. W. Wilsona, Morskie Tygrysy zniszczyły od 30 do 50%
przybrzeżnej floty Sri Lanki. Spektakularnym sukcesem była operacja z 2000 roku
nazwana Przesmyk Słoni, kiedy ataki z morza były zsynchronizowane z walką na
lądzie. W kwietniu 2000 roku podczas operacji Nieprzerwana Fala partyzanci
zajęli jedyną drogę lądową na półwysep Dżafna[8].
Tygrysy
Wyzwolenia Tamilskiego Ilamu posiadały profesjonalne siły lotnicze. Są do tej
pory jedyną organizacją partyzancką na świecie, która dysponowała własnym
lotnictwem. Pierwszego nalotu Tygrysy dokonały w marcu 2007 roku. Skutkiem
akcji była śmierć trzech żołnierzy, którzy przebywali w bazie wojskowej pod
Kolombo. 27 lutego 2007 roku Tygrysy ostrzelały rakietami samolot i
helikoptery, które znajdowały się na lotnisku w Batticaloa na wschodzie wyspy.
Na ich pokładzie znajdowali się ambasadorowie USA i Włoch[9].
Najbardziej
zaktywizowaną bojową częścią Tygrysów były oddziały samobójców. Miały one
typowo terrorystyczny charakter. Do grupy należały zarówno kobiety, jak i mężczyźni.
W wyniku działalności Czarnych Tygrysów zginęło ponad trzysta osób. Cieszyli się
oni największym uznaniem w społeczeństwie. Stawiano im pomniki, rodzinom
wypłacano sowite pensje. Działali nie tylko na lądzie, ale także i na innych
płaszczyznach. Oprócz Al-Kaidy to właśnie LTTE było jedyną organizacją
posiadającą samobójcze jednostki pływające. Z czasem spektrum obowiązków
Czarnych Tygrysów zostało poszerzone – dokonywały one także internetowych akcji
terrorystycznych, np. 1 sierpnia 1997 roku zaatakowali sieci komputerowe
ambasad Sri Lanki na całym świecie[10].
Udział
kobiet był związany początkowo z zabezpieczeniem sanitarnym udzielanym na
polach bitwy. Z czasem jednak liczba śmierci oraz ilość aresztowań tamilskich
działaczy była na tyle duża, iż Tygrysy zaczęły wysyłać na front kobiety.
Tworzyły one własne plany bojowe, własne obozy, w których stacjonowały. Bojowe
motywacje kobiet bywały różne. Targała nimi chęć zemsty, wyrwania się z biedy.
Organizacja była alternatywą wobec konieczności wyjścia za mąż. Udział
procentowy kobiet w armii tamilskiej był bardzo duży. W 2003 roku kobiety
stanowiły już prawie połowę Tygrysów. Żeńskie oddziały tamilskie nazywane są
Ptakami Wolności. Kobiety w 2003 roku obsadzały dwa pułki piechoty, pułk
przeciwlotniczy, medyczny, mechaniczny, polityczny oraz kobiece oddziały
Czarnych Tygrysów. Kobiety, które wstępowały w szeregi Tygrysów musiały przyjąć
nowe imię. Inspiracją bywały zwroty z użyciem słowa „tamil”, które podkreślały
patriotyzm bojowniczek[11].
Źródła
nie są jednoznaczne, jeżeli chodzi o liczbę członków LTTE na przestrzeni lat.
Dane, przedstawione na oficjalnej stronie internetowej organizacji wskazywały,
iż w najbardziej prominentnym momencie funkcjonowania Tygrysów liczba członków
wynosiła nawet kilkadziesiąt tysięcy osób. Ponadto kadra pomocnicza wynosiła 15
tysięcy osób, kadra podstawowa 4,5 tysiąca osób. Dodatkowo doliczyć należy
kilka tysięcy członków, funkcjonujących w ramach Czarnych Tygrysów czy
oddziałów morskich. Dane te jednak nie są obiektywne i najprawdopodobniej są
mocno zawyżone. Nie można jednoznacznie określić prawidłowej liczebności
Tygrysów Wyzwolenia Tamilskiego Ilamu[12].
Ideologia
LTTE
była samozwańczą organizacją wyzwolenia narodowego, której głównym celem było
ustanowienie niezależnego państwa tamilskiego. Nacjonalizm tamilski był główną
podstawą jego ideologii. LTTE było także inspirowane wpływem indyjskich
bojowników o wolność. Organizacja zaprzeczała byciu ruchem separatystycznym i
postrzegała siebie jako walczącą o samostanowienie. Chociaż większość Tygrysów
była Hindusami, LTTE była organizacją jawnie świecką; religia czasami pojawiała
się jednak w tle. 12 maja 1987 roku oddziały LTTE zaatakowały miasto
Anuradhapura, gdzie znajduje się święte dla buddystów drzewo (jedno z
najcenniejszych miejsc na całej wyspie). Podczas ataku zginęło ponad 60
cywilów. Akcja Tygrysów była odwetem za działania rządu, który kilka miesięcy
wcześniej z wykorzystaniem lotnictwa
zrzucił nad wioskami tamilskimi beczki z fekaliami. Takie zanieczyszczenia,
zgodnie z zasadami religijnymi, wielu hindusów uznaje za gorsze od śmierci.
LTTE przedstawiła się jako socjalistyczny ruch rewolucyjny dążący do
powszechnych zmian w społeczeństwie tamilskim. Wzywano do zniesienia
dyskryminacji kastowej i poparcia dla wyzwolenia kobiet. Prabhakaran opisał
swoją filozofię polityczną jako „rewolucyjny socjalizm”, którego celem jest
stworzenie „egalitarnego społeczeństwa”. W kwestiach ekonomicznych postulowano
otwartą gospodarkę rynkową. Była one jednak na dalszym miejscu – w pierwszej
kolejności walczono o samostanowienie jako podstawę niepodległego państwa. Jednym
z założeń ideologicznych LTTE Była równość płci. Wiele kobiet doceniało
Prabhakarana za to, że dał im szansę na wykazanie ich możliwości na polu walki.
Pokazał im nowe życie bez nakazów i zakazów, wymuszonych przez tradycję[13].
Najważniejsze
ataki
LTTE
przeprowadziło wiele, w większości udanych, zamachów na przedstawicieli
indyjskiego i lankijskiego rządu. Liczba wszystkich ataków jest bardzo duża i
ciężka do dokładnego oszacowania. Można wyróżnić jednak zamachy, któe miały
najpoważniejsze skutki. 21 maja 1991 roku, w Sriperumbudur niedaleko Chennai
został zamordowany premier Indii Rajiv Gandhi. Zamachu dokonało kobiece
skrzydło Czarnych Tygrysów podczas wiecu wyborczego. Terrorystka samobójczyni,
która założyła Gandhiemu na szyje girlandę kwiatów, zdetonowała ładunek
wybuchowy, który miała na sobie. W maju 1993 w wyniku zamachu zginął prezydent
Ranasinghe Premadasa, a w 1994 roku zabito kandydata na prezydenta Gamini
Dissanayake. W 2000 roku LTTE dokonało zamachu, w którym zginął minister
transportu Clement V. Gunartna oraz 21 innych osób. W 2005 roku zabito ministra
spraw zagranicznych. Nie uratowało go nawet pochodzenie etniczne – był on
Tamilem, postrzeganym jednak jako zdrajca. W październiku 2008 przeprowadzono
zamach na byłego generała wojsk rządowych, Janakę Perera. W ataku samobójczym
zginęło 27 osób, w tym generał i jego żona. W sumie LTTE przyczyniło się do
śmierci wielu ważnych polityków Sri Lanki. Mordowano liderów partii
politycznych, ministrów, członków parlamentu, członków rad wojewódzkich czy
organizatorów partii politycznych[14].
Powiązania
i wsparcie zagraniczne
Tygrysy
Wyzwolenia Tamilskiego Ilamu mogły przez dziesiątki lat prężnie funkcjonować
dzięki szerokim źródłom finansowania. Podstawowymi środkami były darowizny od
tamilskich emigrantów, zamieszkujących Indie, Australię i inne części świata.
Dużą część pieniędzy pochodziła od diaspory tamilskiej zamieszkującej
Szwajcarię, USA czy Kanadę. Szacuje się, że ponad 70% budżetu Tygrysów
stanowiły źródła zagraniczne. LTTE utrzymywała się także dzięki nieruchomościom
na całym świecie, które zapewniały im stałe źródło dochodu. Część finansów
pochodziła ze sprzedaży broni, wymuszeń, transportu oraz podatków, ściąganych
na terenach kontrolowanych przez organizację. Roczne dochody Tamilskich Tygrysów
szacowano na ok. 200-300 milionów dolarów przed klęską militarną w 2009 roku. W
2006 roku Unia Europejska zadecydowała o wpisaniu na swą listę organizacji
terrorystycznych. Skutkowało to m.in. zamrożeniem zasobów finansowych i innych
aktywów organizacji LTTE znajdujących się w krajach UE. W 2008 roku siły
rządowe zajęły szlaki, którymi docierało zaopatrzenie do leżącego na północy
Cejlonu miasta Jaffna. Ówczesne odcięcie rebeliantom lokalnych dróg
zaopatrzenia skomplikowało znacznie sytuację finansową i zaopatrzeniową
Tygrysów, co obnażyło i uwydatniło słabości organizacji[15].
Od
sierpnia 1983 do maja 1987 roku Indie, za pośrednictwem swojej agencji
wywiadowczej Research and Analysis Wing (RAW), zapewniały broń, szkolenia i
wsparcie finansowe do sześciu grup powstańczych Tamilów na Sri Lance, w tym
LTTE. W tym okresie w Indiach założono 32 obozy, w których szkolono 495
powstańców LTTE. Zakup broni i działalność transportowa LTTE były w większości
tajne. Przed 1983 r. Sprowadzała broń głównie z Afganistanu przez granicę
indyjsko-pakistańską . Materiały wybuchowe kupowano na rynkach prywatnym w
Indiach. W listopadzie 1994 r. LTTE była w stanie zakupić 60 ton materiałów
wybuchowych z zakładu chemicznego na Ukrainie. Płatności za materiały wybuchowe
dokonywano z konta Citibank w Singapurze. Od końca 1997 roku Korea Północna
stała się głównym krajem dostarczającym broń, amunicję i materiały wybuchowe
dla LTTE. Ostatnia dostawa broni LTTE miała miejsce w marcu 2009 roku, pod
koniec wojny. Statek handlowy Princess Iswari przepłynął z Indonezji do Korei
Północnej pod dowództwem kapitana Kamalraja Kandasamy. Załadowano na niego broń
i udano się w podróż morską do Sri Lanki. Z powodu blokad morskich,
ustanowionych przez marynarkę wojenną Sri Lanki, statek nie mógł dotrzeć do jej
wybrzeży. Broń, znajdującą się na pokładzie statku, wyrzucono do morza[16].
Wnioski
Metody działań Tygrysów Wyzwolenia Tamilskiego Ilamu wskazują na to, że można traktować ich jako organizację terrorystyczną. Zdania co do stanu faktycznego są jednak podzielone. Lider LTTE Prabhakaran kwestionował terrorystyczne określenie swojej organizacji, twierdząc, że społeczność międzynarodowa była pod wpływem „fałszywej propagandy” państwa Sri Lanki i powiedział, że nie ma spójnej definicji pojęcia terroryzmu. Utrzymywał również, że LTTE jest organizacją narodowowyzwoleńczą walczącą z „terroryzmem państwowym” i „uciskiem rasistowskim”. 8 października 1997 roku Departament Stanu USA wskazał ją jako organizację terrorystyczną. Oprócz Stanów Zjednoczonych taką opinię podtrzymują obecnie 32 państwa, w tym m.in. Indie, Wielka Brytania, Kanada. Karen Parker , prawniczka specjalizująca się w prawach człowieka i prawie humanitarnym, argumentowała, że LTTE nie jest organizacją terrorystyczną, ale „siłą zbrojną w wojnie z rządem Sri Lanki”. Scharakteryzowała wojnę prowadzoną przez LTTE jako „wojnę o wyzwolenie narodowe w wykonaniu prawa do samostanowienia”. Ataki realizowane przez PTTE miały bez wątpienia charakter terrorystyczny, choć były przeprowadzane w słusznych dla Tamilów celach – pytanie jednak, czy cel zawsze uświęca środki?
[1] GDP per capita, PPP (current
international $) – Sri Lanka,
https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.PCAP.PP.CD?locations=LK [dostęp:
19.10.2020 r.].
[2] A. Jaskólska, Działalność
Tygrysów Wyzwolenia Tamilskiego Ilamu, część I,
http://www.polska-azja.pl/dzialalnosc-tygrysow-wyzwolenia-tamilskiego-ilamu-a-sytuacja-polityczno-spoleczna-na-sri-lance-czesc-i/
[dostęp: 19.10.2020 r.].
[3] S. Guliński, Tygrysy w natarciu,
„Tygodnik Powszechny”, nr 10, z dn. 10.03.07, s. 7.
[4] The Tamil Tigers' long fight
explained,
https://edition.cnn.com/2009/WORLD/asiapcf/05/18/sri.lanka.conflict.explainer/index.html
[dostęp: 19.10.2020 r.].
[5] Tygrysy składają broń, https://tvn24.pl/swiat/tygrysy-skladaja-bron-ra95967-3730129
[dostęp: 19.10.2020 r.].
[6] Tamil Militant Groups,
http://countrystudies.us/sri-lanka/72.htm [dostęp: 19.10.2020 r.].
[7] W. Jagielski, Wódz Tamilskich
Tygrysów nie żyje, https://wyborcza.pl/1,75399,6621314,Wodz_Tamilskich_Tygrysow_nie_zyje.html
[dostęp: 19.10.2020 r.].
[8] A. Jaskólska, Działalność
Tygrysów Wyzwolenia Tamilskiego Ilamu, część II,
http://www.polska-azja.pl/dzialalnosc-tygrysow-wyzwolenia-tamilskiego-ilamu-czesc-ii-struktura/#_ftn37
[dostęp: 19.10.2020 r.].
[9] R. Guha, India after Gandhi,
New Delhi 2007, s. 605-625.
[10] K, Kęciek, Najgroźniejsi
kamikadze świata, „Tygodnik Przegląd”, luty 9, 2003.
[11] J. Tomasiewicz, Terroryzm na
tle przemocy politycznej (Zarys encyklopedyczny), Katowice 2000, s.
332-333.
[12] T. Wróbel, Kurs na zderzenie,
„Polska Zbrojna”, nr 5 (471).
[13] Velupillai Prabhakaran,
https://www.irishtimes.com/news/velupillai-prabhakaran-1.769628 [dostęp:
19.10.2020 r.].
[14] A. Jaskólska, Działalność
Tygrysów Wyzwolenia Tamilskiego Ilamu, część III,
http://www.polska-azja.pl/dzialalnosc-tygrysow-wyzwolenia-tamilskiego-ilamu-czesc-iii-dzialalnosc-po-1983-r/
[dostęp: 19.10.2020 r.].
[15] Tamilskie Tygrysy to terroryści,
https://www.wprost.pl/swiat/90950/Tamilskie-Tygrysy-to-terrorysci.html [dostęp:
19.10.2020 r.].
[16] Sri Lanka Navy destroy three LTTE ships and demolish their arms shipment capabilities, https://web.archive.org/web/20071026220806/http://www.navy.lk/index.php?id=410 [dostęp: 19.10.2020 r.].
Liczba znaków ze spacjami (bez źródeł): 15585
Autor: Bartosz Tyrka
Kopiowanie i powielanie zabronione. Tekst jest chroniony prawami autorskimi.
Komentarze
Prześlij komentarz